ساختمان پیش ساخته نمازخانه : با ترویج استفاده از سازه های پیش ساخته ، بسیاری از اماکنی که پیش از این به صورت سنتی ساخته شده و از قواعد مرسوم معماری پیروی می کردند ، جای خود را به این ابنیه داده و در مواردی آنچنان این کاربری و روش ساخت با یکدیگر اجین شده اند که گویی یکی از اهداف اولیه ابداع این روش سر و سامان دادن به نحوه ساخت نوع خاصی از کاربری یا سازه بوده است .

اگرچه مصادیق فراوانی در خصوص ساختمان های پیش ساخته وجود دارد که نشان می دهد وجود آن ها از نمونه های آجر و سیمانیشان ارزان تر ، کم جا تر ، کاربردی تر و اتلاف کننده وقت کمتری در دوره طراحی و ساخت می باشد ، اما در این میان می توان از ساختمان پیش ساخته نمازخانه به عنوان یکی از شاخص ترین آن ها نام برد .

می دانیم نمازخانه به عنوان شکل کوچکتری از مسجد ، محلی برای نمازگزاری و گردهمایی مسلمانان می باشد . در همین میان برگزاری مراسم مذهبی از جمله عزاداری های ماه های محرم و صفر و همچنین سالگرد شهادت معصومین ، برپایی و جشن گرفتن اعیاد مذهبی ، مراسماتی عرفانی همچون اعتکاف یا شب قدر ، برگزاری کلاس های دینی و قرآنی ، برپایی برخی گردهمایی های مذهبی و سایر امور دینی یا ملّی که مستلزم حضور مردم می باشد (مانند رأی گیری) و ... از جمله اقداماتی هستند که در مسجد و در محدودیاتی بیشتر در نمازخانه انجام می پذیرند .

نمازخانه ها بخشی از یک ساختمان یا سازمان بزرگترند که با هدف ایجاد مکانی برای عبادت کارکنان یا مراجعین به وجود آمده اند ؛ حال اینکه این نمازخانه می تواند اتاقکی در ایستگاه مترو یا سالن بزرگی در فرودگاه باشد ، می تواند طبقه ای از یک وزارتخانه یا واحدی در یک مرکز خرید باشد ، می تواند اتاقکی در یک دانشکده کوچک یا گوشه پارکی بزرگ باشد و یا در کنار ده ها مثالی که به ذهنتان می رسد ، اتاقکی پیش ساخته باشد که قابلیت جابجایی داشته و به هرکجا که به وجودش نیاز باشد منتقل گردد .

می دانیم که یکی از احکام سختگیرانه که مراجع تقلید بسیاری نیز روی آن اتفاق نظر دارند عدم امکان تخریب مسجد می باشد . در نتیجه اینکه وقتی سخن از تخریب این مکان به وجود می آید لازم است تا آنجایی که به زندگی و جان انسان لطمه ای وارد نمی شود این معضل را نادیده بگیرد . با فرض اینکه چنین اتفاقی بیافتد (لزوم تخریب یک مسجد مثلاً به دلیل اینکه در میان طرح شهرداری افتاده است) یکی از احکام لازم الاجرا ساخت مجدد آن در حوالی نقطه قبلی می باشد . با صرف نظر از بحث های تخصصی و ریزبینانه این رویداد ، شاید بتوان ساختمان پیش ساخته را به این دلیل مناسب ساخت نمازخانه دانست که دقیقاً به دلیل امکان جابجا شدن ، در صورت موقتی بودن یا قرارگیری در جایی نادرست ، محکوم به تخریب و صرف منابع بسیاری برای بازسازی مجدد آن نیستیم ؛ عملی که ممکن است چند سال بعد مجدداً هم تکرار شود .

در هنگام استفاده از ساختمان پیش ساخته نمازخانه ، این سازه به دلیل اینکه قابلیت جابجا شدن را دارد ، در صورتی که در جای نامناسبی قرار داشته باشد ، در وهله اول با داشتن همخوانی کامل با حکم شرعی فوق ، قابلیت انتقال به محل دیگری را دارد . از سویی دیگر با فرض اینکه اتاقک کانکسی نمازخانه متعلق به یک مجموعه پیمانکاری باشد ، دست اندرکاران برپایی مقدمات ضروری کار می توانند با انتقال این پدیده به شهرها یا سایت های گوناگون ، مشکل انجام فرایض دینی کارکنان خود را مرتفع سازند .

کاربرد ساختمان پیش ساخته نمازخانه کاملاً مشخص است ، ایجاد فضایی آرام و معنوی برای برپایی نماز ؛ اما این سازه ها بیشتر کجا مورد استفاده قرار می گیرد ؟ پاسخ همه نقاطی می باشد که پذیرای جمعیت زیادی در یک دوره خاص یا تمام سال بوده و از طرفی در ساختمان مورد نظر یا اطراف آنجا ، نه مسجدی برای برپایی نماز وجود دارد و نه نمازخانه ای دائمی . این اماکن که نمایشگاه های بین المللی ، پارک های جنگلی به ویژه در ایامی مانند سیزده بدر ، استادیوم های ورزشی ، برخی مناطق نظامی ، استراحتگاه های بین راهی ، پروژه های ساختمانی بزرگ ، اردوهای جهادی و مناطقی دور افتاده از شهر که می توانند بخشی از آن ها باشند ، معمولاً دارای ظاهری سنتی و عناصر طراحی اسلامی می باشند . این در شرایطیست که در بطن خود از آخرین تکنولوژی های ایزولگی دما و صدا ، سامانه روشنایی استاندارد ، پوشش های زیبا ، با دوام و بهداشتی و ... بهره می جویند ؛ ساختاری که با فرش های مخصوص عبادتگاه ها ، تعبیه یک منبر یا میز سخنرانی ، تفکیک زن و مرد با کمک پارتیشن بندی ، محراب برای امام جماعت ، قرار دادن یک سیستم صوتی پیشرفته در آنجا و سایر اقداماتی که به شبیه شدن بیشتر این ساختمان پیش ساخته نمازخانه به مسجد کمک می کنند ترکیب شده و ما را به تحقق اهدافمان از برپایی این مکان می رساند .

ساختمان پیش ساخته سوئیسی : بسیاری از پدیده هایی که در اطراف ما وجود داشته و به نام قاره ، کشور ، شهر ، منطقه ، مجموعه یا فرد خاصی نسبت داده می شوند ، عموماً به دلیل اینکه خاستگاهشان آنجا بوده و یا برای نخستین بار توسط آنان معرفی شده اند به این نام ملقب گشته اند . به عنوان مثال بومیان آفریقایی موی خود را به نحوی خاص آرایش می کرده اند که به دلیل خاستگاه این عمل ، به این نوع آرایش بافت آفریقایی می گویند . به دلیل اینکه در ورزشی مانند فوتبال حرکتی برای اولین بار توسط فردی خاص انجام پذیرفته است – مانند ضربه رباح ماجری ، ضربه پاننکا یا دریبل زیدانی – نام آنان برای همیشه روی این حرکات نشسته است و یا به دلیل اینکه محصولی مانند مته های گازور را مجموعه ای با این نام بریای اولین بار وارد ایران کرده است ، تا به امروز به این نام شناخته می شوند . البته نا گفته نماند که همواره چنین نیست و استثنائاتی نیز وجود دارد . به عنوان در مبحث کفسابی ، به عمل آینه ای شدن سنگ ها کفسابی ایتالیایی می گویند در صورتی که چنین اصحطلاحی بین المللی نبوده و شاید بتوان وجه تسمیه آن را " کفسابی مرمر ایتالیایی " دانست یا هندوانه آرژانتینی هیچ ارتباطی با این کشور نداشته و آنجا کاشته نمی شود ، بلکه تنها به دلیل شباهت با پیراهن راه راه این تیم در ایران چنین لقبی یافته است .

این توضیحات به این دلیل ارائه شد که بگوییم در مبحث ساختمان پیش ساخته سوئیسی هم رویه همانند هندوانه ایست که هیچ ارتباطی به آرژانتین نداشته و این نام به صورت ذوقی توسط اولین وارد کنندگان این محصول به ایران یا مترجمینی که روی مفاهیم این پدیده کار می کرده اند گذاشته شده است . با این حال نمی توان جلوی لصطلاحات جا افتاده در حوزه ساختمان پیش ساخته را گرفت ؛ در نتیجه به معرفی ساختمان پیش ساخته سوئیسی می پردازیم .

این نوع سازه ها دارای فرمی سه گوش بوده و زمانی که در مقابلشان قرار می گیرید ، یک مثلث متساوی الساقین مشاهده خواهیم کرد . این نوع سازه ها که شباهت زیادی به حرف بزرگ A انگلیسی دارند ، به همین نام نیز معروف شده و در جوامع تخصصی با نام A-frame house یا همان خانه های A شکلی شناخته می شوند . خاستگاه این نوع خانه ها اروپا – که سوئیس نیز می تواند بخشی از آن باشد – چین و جزایر جنوبی اقیانوس آرام است که نزد بومیان این مناطق به Roof Hut یا « کلبه سقفی » معروف است . هندسه ساده ساختمان پیش ساخته سوئیسی از دیر باز عاملی بوده است تا افرادی که مهارت ، امکانات و مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت کلبه ای سنتی را در اختیار ندارند ، به ساخت اینگونه ابنیه روی آورند . از دهه 30 میلادی تا به امروز که قریب به 9 دهه از پیدایش اولین نمونه های مدرن این کلبه ها می گذرد ، پیشرفت بشر در معماری یا بکار گیری از محصولات و ابزار آلات مختلف در ساختار این خانه ها سبب شده است تا هیچگاه ساختمان پیش ساخته سوئیسی پویایی خود را از دست نداده و همواره به عنوان یکی از جذّاب ترین سرپناه های آدمی مطرح باشد .

شاید بتوان سال های ابتدایی پس از پایان جنگ جهانی دوم را نقطه عطف این سازه ها دانست . وجود سازه هایی مقرون به صرفه و متناسب با درآمد خانواده های آمریکایی ، طراحی نو و چشم نواز و صد البته تمایل به داشتن خانه ای ثانویه و ییلاقی برای زمان تعطیلات از جمله عواملی بودند که بسیاری از متقاضیان امر را به سمت ساخت این سازه های پیش ساخته که می شد قطعات آماده مونتاژشان را از فروشگاه Macy's department آن سال ها تهیه کرد ، سوق داد . جالب است بدانید بسیاری از این خریداران این طراحی مدرن را برای خانه دوم و تعطیلاتی خود (همانند ویلا) مناسب دانسته و بسان شرایط امروز ایران ترجیح می دادند تا خانه اصلیشان دارای ساختاری سنتی و معمولی باشد . در نهایت گفتنیست که The Abbey Resort در کنار دریچه ژنو ایالت ویسکانسین مدعیست که در حال حاضر بلندترین ساختمان پیش ساخته سوئیسی چوبی از نظر ارتفاع در دنیا را در اختیار دارد .

ساختمان پیش ساخته سرایداری : در گذشته که عموم خانه های شهری یک یا دو طبقه بوده و به همین تعداد یک یا دو خانوار در آن ها زندگی می کردند ، بحث هایی مانند نظافت راه پله یا حیاط ، روبش برف از پشت بام ، بیرون بردن زباله ها ، نگهبانی و حراست یا کنترل ورود و خروج ها و ده ها رویداد مشابه دیگر به عنوان دغدغه اهالی یا یافتن فردی برای انجام آن ها محسوب نمی شد ، چرا که فرزندان این خانواده یا ساکنین یک آپارتمان کوچک به صورت توافقی و نوبتی این کارها را پیش برده و به دلیل معدود بودن دایره سکنه و آشنایی همه آن ها با یکدیگر ، بسیاری از مشکلاتی که امروزه دست به گریبان ماست به طریقی مسالمت آمیز و کدخدا منشانه رفع و رجوع می شد .

این در حالیست که بلندتر شدن قد سازه ها و تبدیل طبقات تک واحدی به چند واحدی ، به تعداد سکنه این خانه ها افزوده و این افزایش افسار گسیخته جمعیت باعث بروز مشکلاتی نوظهور شد . از زیر بار نرفتن همسایه ها برای تمیزکردن مسیر های مشاع گرفته تا وجود باغچه ای پژمرده ، از عدم سرویس مستمر آسانسور یا چراغ های ساختمان گرفته تا دزدیده شدن کفش ها که ماحصل وجود سیستم های امنیتی ضعیف ساختمان بود و ... سبب شدند تا وجود نماینده ای برای رسیدگی به این امور لازم و ضروری به نظر برسد .

پس از اینکه نقش های مدیر و هیئت مدیره نیز به صورت همه گیر تعریف شده و مورد استفاده قرار گرفتند ، این نکته به خوبی خودنمایی کرد که مدیر نمی تواند به بسیاری از این امور رسیدگی کرده و نقش یک خدمتگزار را بازی کند ، در نتیجه اهالی این ساختمان ها با خرد جمعی خود به این نتیجه رسیدند که از مبالغ جمع آوری شده شارژ ، فردی را استخدام نمایند که امور فوق الذکر را انجام دهد .

با وجود اینکه سرایداری عمل نوظهوری نبوده و در دهه های گذشته نیز افرادی برای حراست یا رسیدگی به مشکلات مکانی خاص به صورت دائمی در آنجا گماشته می شدند ، اما واژه سرایدار معاصر در تعریف فردی استفاده می شود که معمولاً در طبقه همکف یا زیرهمکف یک سازه مستقر شده و در آنجا زندگی می کند ، معمولاً متأهل بوده و دارای همسر و فرزند است ، بخشی از دستمزد وی به عنوان هزینه جای زندگی او کاسته می شود ، مرد بوده ، فاقد سوء سابقه یا اعتیاد است ، سلامت روانی ، جسمی و نهایتاً اعتبار مالی وی (وجود ضامن) تعریف شده باشد . همه اینها در حالیست که این فرد به عنوان یک نگهبان وظیفه بررسی آمد و شد ها را داشته و از ساکنین دربرابر تهدیدات بالقوه حراست می کند . بدیهیست که در صورت نبودن این افراد ، سرایدار به نگهبانی از وسایل خانه آنان می پردازد . نظافت قسمت های مشاع یک ساختمان مانند لابی ، پارکینگ‌ ، آسانسور ، راهروها و جلوی درب ورودی این بنا نیز در رتبه دوم مهمترین اقدامات وی جای می گیرد . رسیدگی به پشت بام در ایام بارندگی ، اوضاع باغچه در فصول گوناگون ، رسیدگی به وضعیت سخت افزارهای برودتی و حرارتی ، جمع آوری زباله ها راس ساعت و عدم ترک پست خود به مدت طولانی هم از دیگر وظایف این فرد است که سبب می شود تا یک ساختمان اداری ، تجاری ، آموزشی ، پزشکی و صدالبته مسکونی به وی سپرده شود .

تا بدین جای کار تنها در خصوص ماهیت شغل سرایداری سخن گفتیم ، اما ساختمان پیش ساخته سرایداری چیست ؟

طبیعیست که همه سازه ها در ابتدا برای کاربری خاصی ساخته نشده و یا نیازهای آتی آن ها در بدو ساخت مورد توجه قرار نگرفته است . در نتیجه اتفاق عجیبی نیست که ساختمانی چند سال ساخت برای اسکان سرایدار واحدی داخل ساختمان نداشته باشد . با توجه به اینکه وجود این فرد در مسیر رفت و آمدها الزامیست ، پس باید محل سکنی وی در طبقات زیرین و ترجیحاً همکف ساخته شود . از آنجایی که بسیاری از این سازه ها قابلیت و گنجایش پذیرایی از واحدی اضافه و ساخت آن را ندارند ، صاحب امتیازان این مکان مجبور به خرید و احداث یک ساختمان پیش ساخته سرایداری می باشند .

ساختمان پیش ساخته برای سرایدار به عنوان یک خانه آماده ، سوئیت کوچکیست که بنا به نوع درخواست و سفارش می تواند افزایش حجم نیز بیابد . این سازه با قرارگیری در حیاط این مجتمع در شرایطی که بخشی از این ساختمان می باشد ، مستقیماً نیز با آن در ارتباط نبوده که می تواند به استقلال زندگی سرایدار کمک کند . تمرکز بر روی اینکه چه افرادی وارد و خارج شده اند ، قیمت مناسب خرید آن برای هیئت مدیره ، توانایی نظارت ساکنین بر رفتار سرایدار ، امکان برقراری ارتباط ساده تر ، امکان جمع آوری یا جابجایی این سازه و آماده شدن در اندک زمانی پس از سفارش از جمله مهمترین علل پرطرفداربودن ساختمان پیش ساخته سرایداری می باشد .

ساخت خانه پیش ساخته قسطی : در بسیاری از کشورهای دنیا ، به ویژه کشورهای توسعه یافته با شاخص های رفاهی بالا ، داشتن شغلی پر درآمد ، اتومبیل ، خانه ، پس اندازی مکفی ، مسافرت های پر تعداد و بسیاری از عناصر یک زندگی مرفه از دید ما ، نه به عنوان یک آرزو یا هدف ، بلکه به عنوان پاسخی به نیازهای بنیادی انسان – مانند نیاز به هوا ، آب و غذا – در اختیار شهروندان قرار می گیرد . این در حالیست که به دلایل مختلف ، این اتفاقات در کشور ما به طریقی دیگر خودنمایی کرده و شرایط به گونه ای پیش می رود که داشتن یک سرپناه دائمی و داشتن تملک آن به یکی از آرزوهای بزرگ ما که روز به روز از آن دور می شویم تبدیل شده است .

با صرف نظر از ده ها عاملی که برای پدید آمدن این معضل وجود دارد ، اگر تنها بحث تورم را در نظر بگیریم ، به خوبی خواهیم دانست که با مبلغی که زمانی می شده است یک زمین خرید و بنایی را در آن ساخت ، در سال های بعد فقط می توانستیم یک واحد از این ملک را بخریم ، پس از مدتی این پول تنها هزینه رهن این ملک می شده است و نهایتاً کار به جایی رسیده است که وجه مورد نظر ما صرفاً هزینه یک ماه اجاره بهای یکی از واحد های این ساختمان بوده است ؛ در نتیجه با توجه به افزایش افسار گسیخته تورم ، گرانی های تصاعدی و نرخ نچندان متناسب افزایش درآمدها ، اینکه روز به روز از خرید یک خانه دور شویم امری غیرطبیعی و دور از انتظار به نظر نمی رسد .

وجود این عوامل که از سوی دولت های قبلی به ساخت و تحویل شهرک هایی با قیمت نسبتاً ارزان به متقاضیان منتهی شد ، سبب شد تا رویای خانه دار شدن به ویژه در اطراف کلانشهرها اندکی پر رنگ تر شود ، اما مشکات فراوانی که در این راه وجود داشت – مثلاً کیفیت پایین برخی سازه ها و نارضایتی ساکنین آن ها – سبب شد که آنطور که باید و شاید ، افق هایی که برای آن در نظر گرفته شده بود پدیدار نشود .

با توجه به این فعل و انفعالات ، راه حل های دیگری برای حصول یک خانه مسکونی وجود دارد که بی تردید ساخت خانه پیش ساخته قسطی یکی از آن ها می باشد . در ابتیاع یک کالا یا دریافت خدمتی که هزینه مشخصی در بردارد ، فروشنده راغب است تا همه مبلغ مورد نظر را یکجا دریافت کرده و بدون دغدغه مالکیت این پدیده را به خریدار بسپارد . اما مشکل اساسی در امر خرید مسکن همین نکته است که خریدار فاقد این سرمایه چند ده میلیونی برای خرید خانه است ، چرا که اگر این پول را در اختیار داشته باشند ، آن ها نیز خیال آسوده تری از اینکه این ملک به صورت قانونی و قطعی بنامشان شود خواهند داشت .

در ساخت خانه پیش ساخته قسطی ، بسیاری از قوانین شهرسازی همانند ساخت ابنیه سنتی ساز رعایت می شوند که علاوه بر بحث مجوزها می توان به امکان استفاده از تسهیلاتی که بانک ها برای این کار در نظر می گیرند نیز اشاره کرد . علاوه بر این ، بسیاری از مجموعه های سازنده ساختمان پیش ساخته ، شرایطی را به وجود می آورند که پس از دریافت پیش پرداخت از مشتری و شروع عملیاتی عمرانی در کارخانه ، در پایان اتمام هر مرحله ساخت خانه پیش ساخته قسطی مبلغی به آنان پرداخته شود که بدین ترتیب هزینه ها تا حد زیادی سرشکن می شوند . از سویی دیگر به دلیل اینکه خانه های پیش ساخته امکان بنا شدن در هر محیط و فضایی را دارند ، بسیاری از داوطلبین اسکان گزیدن در این اماکن ترجیح می دهند که با در اختیار گرفتن زمین هایی ارزان قیمت تر ، بیشتر سرمایه خود را معطوف به ساخت بنای اصلی کرده و با این روش از خانه ای با کیفیت تر در زمینی ارزان تر (مثلاً حوالی شهر) بهره مند شوند تا خانه ای قدیمی ساز و معمر در بطن شهر محل زندگی خود . در نهایت اینکه ساخت خانه پیش ساخته قسطی سبب می شود تا با پرداختی بیشتری که در اثر تقسیط بهای نهایی حاصل می شود بتوان صاحب یک خانه دائمی شد .