اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته : در علوم مرتبط به شهرسازی ، عمران و معماری اصطلاحات تخصصی فراوانی وجود دارند که تا با آن ها برخورد نکرده و تا نیازمندشان نشویم یادگیری مفهوم آن ها لزومی ندارد . در همین رابطه «اشکوب» به عنوان یکی از همین اصطلاحات ، عبارتیست که افراد متقاضی افزایش تعداد طبقات یک ساختمان به خوبی با آن آشنا هستند .

در همین رابطه قصد داریم تا پس از شرح اشکوب و تبیین معنی و مفهوم آن به اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته بپردازیم !

اشکوب چیست ؟

با بررسی معنی لغوی اشکوب درخواهیم یافت که این کلمه در اصل «اشکو» به معنای آسمانه و سقف بوده و آن پدیده ای که در قالب یک ساختمان بدان طبقه می گوییم (که کلمه ای با ریشه عربی است) ، در حقیقت به زبان فارسی اشکوب خوانده می شود .

حال با عنایت به اینکه دانستیم اشکوب به معنی هرمرتبه افقی از ساختار خانه یا طبقات آن می باشد ، اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته به معنای اضافه کردن تعداد طبقات فوقانی آن می باشد .

دلیل افزایش اشکوب های یک سازه

می دانیم که در طراحی و ساخت یک بنا با پدیده ای مواجه هستیم که قرار است تا سال های سال به سرویس دهی پرداخته و علاوه بر حفظ امنیت ساکنین یا کاربران خود ، با فناوری سال های پیش روی خود نیز همسو بوده و با گذر زمان بازدهی خود را از دست ندهد .

در همین رابطه بسیاری از کارفرمایان یا طراحان یک سازه بدون در نظر گرفتن چنین نکات مهمی که می تواند ریشه در تمایل به اتمام سریع کار ، کمبود بودجه یا فقدان آینده نگری ایشان باشد ، ساختاری را خلق می کنند که تنها پاسخگوی نیازهای همان زمان خاص بوده و با گذر زمان و گسترش کسب و کار در نمونه های اداری - تجاری یا افزایش تعداد اعضای یک خانواده در نمونه های مسکونی ، پتانسیلی که می شد از آن استفاده کرده اما با بی توجهی ضایع شده است را نشان می دهد .

طبیعیست که در چنین شرایطی با توجه به اینکه امکان افزایش ابعاد از طرفین وجود ندارد ، پیشروی در ارتفاع یا افزایش تعداد طبقات تنها راه اضافه کردن گنجایش این بنا می باشد که تحت عنوان افزایش اشکوب از آن یاد می کنیم .

پیشنیازهای افزایش اشکوب

شاید عده ای فرض کنند با وجود اینکه یک ساختمان متعلق به آن ها بوده ، زمین ملک نیز از مدت ها پیش برای خودشان بوده یا ساختمانی که در آن بنا کرده اند یک ساختمان پیش ساخته است می توانند به هر تعداد که تمایل دارند به تعداد طبقات آن افزوده و عملاً اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته داشته باشند .

اما حقیقتی که وجود دارد ایناست که همانند سازه های سنتی ساز نیازمند اخذ مجوز از سازمان های ذیصلاح مانند شهرداری برای افزایش تعداد طبقات است . در همین رابطه یکی از مهمترین دلایلی که اخذ این مدرک را الزامی کرده است افزایش وزن سازه است که ممکن است بیش از توان پایه های یک ساختمان یا شالوده آن باشد که به تخریب و تهدید جان ساکنین آن منجر می شود .

به همین دلیل ناظرینی که در پی بررسی تقاضای یک مالک برای افزایش تعداد طبقات ، ساختمانش را وارسی می کنند بیش از هرچیز به این مطلب می پردازند که آیا این سازه تاب پذیرش طبقه ای دیگر را دارد یا خیر ! که در صورت منفی بودن جواب ، پروسه اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته یا هر سازه دیگر منتفیست .

ناگفته نماند که گاهی مساحت خود زیر بنا ، عرض معبر ، کوچه یا خیابانی که این ملک در آنجا قرار دارد ، تراکم جمعیتی و حدود اربعه آن نیز سبب می شوند تا پروانه افزایش طبقات صادر نشود .

اضافه اشکوب ویلای پیش ساخته

با توجه به توضیحات فوق ، چه بنای مورد نظرمان پیش ساخته بوده و چه نباشد (می توان روی ساختمان سنتی ساز اشکوب LSF زد ) ، افزایش تعداد طبقات تحت گذراندن آزمون هایی از سوی کارشناسان شهرداری میسّر می شود .

با این حال استفاده از سازه های LSF که یکی از سبکترین مصالح ساختمانی امروز می باشد این امکان را فراهم می کند تا افرایش اشکوب با قیمتی کمتر و وزنی سبکتر انجام شده و بدین ترتیب مخاطرات افزایش ارتفاع یک ساختمان با کمترین تخریب و در زمانی حداقلی کاهش یابد .

مزیت افزایش اشکوب LSF
• حداقل شدن لزوم مقاوم سازی بنای اصلی
• عدم نیاز به تخریب سقف
• سرعت بالای اجرا
• امکان برپایی یک طبقه اضافه بدون ایجاد مزاحمت برای همسایگان
• یک دست بودن طبقه تازه اضافه شده با لایه های قدیمی تر

تولید سازه lsf : با بررسی تاریخ معماری و شهرسازی می بینیم که با گذشت زمان ، با اینکه بشر قادر به ساخت سازه های مجلل و پر زرق و برق تری نسبت به قبل بوده است ، با چشم پوشی از موارد نادر و سفارشی ، از نقطه ای به بعد به ویژه در انبوه سازی های خود از فناوری و شیوه های مهندسی روز در مسیر ساخت سازه هایی ساده ، ایمن ، ارزان و سبک تر و با سرعت اجرای بالاتر استفاده کرده است .

بدیهیست که سازوکار ، ماشین آلات یا دانش نیروهای انسانی (از مهندسین ارشد گرفته تا کارگران ساده یک پروژه) به صورت روزافزون در حال تکامل و پیشرفت بوده و ساختمانی که تا همین یک دهه پیش طراحی و ساخت آن برای معماران ایرانی پر از رمز و راز و سوال بوده یا به صورت آرزویی دست نیافتنی مطرح می شده است ، امروزه به عنوان گزینه اول این افراد و مجموعه ها به سادگی پیاده می شود .

با توجه به این توضیحات ، طراحی و ساخت ساختمان پیش ساخته به عنوان محصولاتی با مقاومت بالا ، هزینه ای مقرون به صرفه ، سرعت قابل توجه ساخت و دیگر مزایایی که در یادداشت های مرتبط به آن ها پرداخته ایم یکی از مصادیق همین روش های ساخت و ساز مدرن است که با وجود دور از دسترس بودن در دهه های گذشته ، امروزه یکی از پایه های ثابت ساز و ساخت به ویژه در ساختمان های یک یا دو طبقه و ویلایی می باشد .

سبُک سازی ساختمان ها

در گذشته های نچندان دور تصور بر این بود که با نفوذ بیشتر پی ساختمان در زمین و همچنین استفاده بیشتر از مصالح در ساختار آن ، این ساختمان در برابر تهدیدات فیزیکی از جمله زلزله مقاومت بیشتری خواهد داشت ؛ غافل از اینکه این عوامل با داشتن تأثیراتی بالعکس ، سبب می شد تا یک سازه با زمین درگیری بیشتری داشته و با کوچکترین لرزش ، در شرف خلق فاجعه ای بزرگتر قرار گیرد .

به همین دلیل سبک سازی یا Light Construction به عنوان یکی از مباحث معماری مدرن ، به مجموعه ای از قوانین و فنونی گفته می شود که در عین حفظ مقاومت سازه ، با کاهش وزن مصالح یا استفاده از متدهایی که به مصرف کمتر آن ها می انجامد ، در پی کاهش بار مرده ساختمان می باشد .

تولید سازه lsf

LSF یا Light Steel Frame به معنی قاب سبک فولادی ، به عنوان یکی از واسطه هایی که به سبک سازی یک ساختمان کمک می کند ، در حقیقت اسکلتی فلزی می باشد که با داشتن تیر و ستون هایی از استیل نورد شده وظیفه باربری بارهای ثقلی و لرزه ای را بر عهده دارد . این قطعات که پس از انتخاب نقشه مورد نظر کارفرما طراحی می شوند ، با تولید به واسطه مقاطع فولادینی که ضخامتشان به 2.5 میلیمتر هم نمی رسد ساخته شده و به طریقی که بارهای ساختمانی به بهینه ترین شکل ممکن روی آن ها تقسیم گردند ، ساخته می شوند .

گفتنیست که پس از تولید سازه lsf ، این قطعات فلزی با انتقال به سایت مورد نظر ، به واسطه پیچ های سر مته ای ، بولت و دیگر اتصالات به یکدیگر متصل شده و اسکلت اولیه ساختمان را به وجود می آورند .

مزایای تولید سازه lsf

در حالی که از دید عموم مردم سازه های سنتی ساز – ساختمان هایی که با روش های ساخت رایج در شهرهای کشورمان بنا می شوند – دارای مزایای بیشتری به هنگام ساخت هستند ، خالی از لطف نیست تا با محاسن تولید سازه lsf هم آشنا شده و فراغ بال بیشتری به سراغ آن ها برویم :

افزایش کیفیت ساخت

همانطور که اشاره شد قطعات خام این سازه ها در محیط کارخانه طراحی و ساخته می شود ، در نتیجه به عنوان سازه ای پازل گونه پشت تک تک قطعات آن ایده و نقشه ای وجود داشته و بدین ترتیب نه تنها با عامل دیگری قابل جایگزینی نیستند ، بلکه فقدانشان نیز به شدت حس شده و آثار نامطلوب خود را نمایش می دهند .

همین عامل نشان دهنده این است که مصالح استفاده شده به اندازه ای بهینه مصرف شده و جای هر قطعه پیش از ورود به سایت مشخص است که کلیه این عوامل به افزایش کیفیت ساخت منجر می شود .

حمل ساده تر مصالح – آشفتگی کمتر سایت

به دلیل اینکه در تولید سازه lsf قطعات مورد نظر در کارخانه ساخته می شوند ، اشکال آماده منظم و مرتبی داشته و با حوصله و دقت خاصی در ماشین های حمل و نقل چیده می شوند ، در نتیجه اینکه به راحتی به ناحیه مورد نظر ساخت منتقل شده ، با نظم بیشتر و در فضای کمتری نگهداری شده و به دلیلی اینکه با خود پرتی و دور ریز به همراه ندارند ، ریخت و پاش های مصالح در محیط را نیز کمتر می کنند .

علاوه بر سبکی و مقاومت بالا در برابر زلزله که بدان اشاره شد ، سرعت بالای ساخت ، یکنواختی در تعداد زیاد ، عدم تأثیرپذیری از شرایط جوی به هنگام نصب سريع و آسان ، خواب سرمایه کم ، قابليت بازيافت مصالح ، مقاومت بالا در برابر آتش سوزی ، پوسيدگی یا حمله جانوران موذی و آفت ها ، عدم خزش در دماهای محيطی ، امکان جابجایی و تغییر در ابعاد سازه از دیگر مزایاییست که می توان برای تولید سازه lsf برشمرد .

ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف : چندی پیش فیلم صامتی با عنوان «یک هفته» (One Week) ساخته باستر کیتون را می دیدم که در آن شرح حال خنده داری از یک زوج در هفته اول زندگی مشترکشان نمایش داده می شد . نکته جالب و قابل ذکری که در این فیلم وجود داشت ، وجود بسته ای تحت عنوان Portable House بود که در اوایل این فیلم به دست این زوج می رسد ؛ پکیجی که با داشتن یک دستورالعمل ، نحوه اتصال قطعات مختلف یک خانه پیش ساخته چوبی و برپایی آن را به مالکش نشان می داد .

با گذر از موضوع فیلم که در آن شخصیت منفی ماجرا با تغییر شماره قطعات سبب شد تا کلبه ای عجیب و غریب ساخته شده و اتفاقات کمیک داستان حول آن شکل بگیرد ، نکته ای که بسیار برای من جالب و قابل تحسین بود وجود خانه های پیش ساخته در دوره ساخت این فیلم ، سال 1299 هجری شمسی یا 1920 میلادی یعنی دقیقاً یک قرن پیش بود !

وجود همین عامل که نشان می داد مفهوم و کاربرد خانه های پیش ساخته در همان سال ها نیز برای غربیان جا افتاده بوده است ، عاملی شد تا به مبحث ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف علاقه مند شده و مطلبی در خصوص وضعیت آن ها در قاره های گوناگون بنویسم .

دلیل روی آوردن انسان های امروزی به ساختمان های پیش ساخته چیست ؟

زمانی که از مشکلات مسکن به ویژه گرانی آن سخن می گوییم ، مطمئن باشید که این معضل تنها مربوط به کشورمان ایران نبوده و مردم و دولت های سایر کشورهای جهان نیز با آن دست به گریبانند . با توجه به این مطلب ، خانه های پیش ساخته با داشتن طراحی ساده که یکی از ویژگی های اختراعات امروزیست ، قیمتی نسبتاً ارزان ، سرعت بالای ساخت ، امنیت در برابر مخاطرات طبیعی ، تنوع بالا ، قابلیت جابجایی ، قابلیت تغییر ابعاد و ... راهکاری بود که برای نخستین بار آمریکا ، بریتانیا ، آلمان و پس از آن دیگر کشورهای توسعه یافته برای مبارزه با کمبود یا گرانی مسکن اتخاذ کردند .

ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف

در اینکه ساختمان های پیش ساخته دارای اصالتی غربی بوده و ماهیتشان در تضاد با ویژگی های مورد علاقه ایرانیان در صنع بنایی سنتی ساز با ساختارهایی معلوم و مشخص است شکی نیست ، از سویی دیگر در مقالاتی که قریب به دو سال پیش در همین وبسایت منتشر کردیم در خصوص تاریخچه پیدایش نخستین ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف سخن گفتیم .

در نتیجه همینک قصد داریم تا با بررسی وضعیت ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف ، به تاریخچه برپایی مدل های امروزی این نوع سازه ها بپردازیم :

آمریکای شمالی

در اواسط قرن 19 میلادی ، بسیاری از جویندگان طلا به منظور استخراج این فلز گرانبها روانه کالیفرنیا شدند . در این دوره که به Gold Rush معروف است ، این کارگران که عموماً با خانواده خود به این منطقه آمده بودند ، برای اسکانشان به خانه هایی ارزان قیمت که به سادگی نیز سرهم می شد نیاز داشتند .

اگر تحرکاتی در این دوران را سنگ بنای ساخت خانه های پیش ساخته امروزی بدانیم ، تا دهه اول قرن بیستم (یعنی حدوداً 10 سال پیش از ساخت فیلم فوق الذکر) فرآوری و برپایی ساختمان پیش ساخته در کشورهای مختلف سازوکار مشخصی نداشت تا اینکه در این دوره اداره پست وظیفه ارسال قطعات پازل گونه این محصولات را بر عهده گرفت .

بریتانیا

اگرچه ساختمان پیش ساخته در آمریکا یادآور روزهای پرجنب و جوش و آبادانی شهرهایی جدید بود ، اما این پدیده برای مردم انگلستان و سایر بخش های بریتانیا اینچنین نبود . در بحبوحه جنگ جهانی دوم که لندن و دیگر شهرهای انگلیس آماج حملات هوایی آلمان ها بود ، این خانه های پیش ساخته بودند که در حکم سرپناه های موقتی بخش هایی از شهر را بازسازی کردند .

اگرچه هدف از به کار گیری این نوع سازه ها ایجاد پناهگاهی موقتی تا پایان جنگ بود ، اما به دلایل مختلفی همه آن ها با سازه هایی سنتی ساز و مرسوم جایگزین نشده و حتی برخی از آن ها نیز هم اکنون (مثلاً در محله های جنوب شرقی پایتخت این کشور) به طرز معجزه آسایی سرپا باقی مانده و مورد استفاده قرار می گیرند .

کشورهای کمونیستی بلوک شرق

از آنجایی که جنگ جهانی دوم دو طرف داشته و از قضا سمت بازنده آن آلمان ها بودند ، می توان حدس زد که بخش هایی که آلمان و متحدانش تصرف کرده یا بر آن حکمرانی می کردند صدمات بیشتری دیده باشد .

در حالی که عملاً اقتصاد کشورهای بلوک شرقی ورشکسته شده و مردم در فقر مطلق زندگی می کردند ، نیاز بود تا برای جلوگیری از آوارگی ایشان خانه هایی به سرعت برای ساماندهی و اسکانشان ساخته شود . اگرچه هیچ کدام از شهرهای درگیر جنگ از ترکش های این واقعه تلخ در امان نمانده بودند ، اما شهرهایی مانند ورشوی لهستان ، درسدن آلمان یا استالینگراد شوروی تقریباً با خاک یکسان شده بودند که نیازمند روشی سریع و موثر برای بازسازی بودند .

ساختمان پیش ساخته به عنوان این روش موثر ، عاملی شد تا با سرعت محلی ایمن برای زندگی این افراد ساخته شده و مقدمات خیزش ققنوس شهرهای جنگ زده و ویران از بطن خاکسترشان فراهم شود .

مسکن پیش ساخته : مسکن آدمی یکی از آن دست مقوله هاییست که در کنار خوراک و پوشاک از جمله حیاتی ترین نیازمندی های فیزکی زندگی وی بوده و بسیاری از همنوعانمان داشتن آن را هم ارز آرامش ، امنیت و شرطی اساسی برای ادامه حیات می دانند .

مسکن و اهمیت آن

تعاریف متعددی برای مسکن ارائه شده است اما شاید بتواند « محلی با امکانات کافی برای اقامت چند نفر (یک خانواده) » را عنصر اصلی همه آن ها دانست . در همین رابطه یک مسکن می توان خانه ای ویلایی بوده ، طبقه ای از آپارتمان های شهری باشد و یا واحدی در یکی از آسمان خراش های سربه فلک کشیده را شامل شود .

این در حالیست که در نقاطی در چین هم به دلیل اینکه زمین جای خالی دیگری برای ساخت ساختمان های مسکونی ندارد (به ویژه در شهرهای اقتصادی آن) ، به طرزی بسیار فشرده انبوه سازی شده و در هریک از برج های این محدوده ، هزاران نفر در اتاقک هایی شبیه کپسول که تنها می توانند در آن دراز کشیده یا بخوابند زندگی می کنند .

وضعیت مسکن ، مفهوم و کاربرد آن آنچنان عمیق و پراهمیت است که کمتر دولتی را در سراسر دنیا می توان یافت که بدون وزارتخانه ای در این حوزه فعالیت کند . این در حالیست که بحث مسکن مختص کشور خاصی نبوده و همانطور که در سال 2005 و در راستای اعطای وام به افرادی غیر واجدالشرایط اقتصاد آمریکا و اروپا را تا مرز ورشکستگی پیش رفت ، در ایران نیز به عنوان تبلیغی مثبت از سوی کاندیدای ریاست جمهوری در راه سازندگی و شاخصی برای میزان مردم سالاری مورد توجه قرار می گرفت .

مسکن پیش ساخته

با گذر از این توضیحات باید گفت که مسکن پیش ساخته ای که در این یادداشت مد نظر ماست ، در حقیقت همان خانه هایی می باشند که از اواسط دهه هفتاد میلادی مورد توجه فراوانی قرار گرفته و در ایالات متحده به تولید انبوه رسیدند .

این سازه های عموماً یک طبقه ، پس از اینکه در محیط های صنعتی طراحی می شوند ؛ در خط تولید کارخانه و تحت نظر مهندسینی متخصص در این حوزه ساخته شده و سپس به سایت برپایی خانه منتقل می شوند . در حالی که فونداسیون این سازه بواسطه بتن ریخته شده و با مقاومتی مثال زدنی توان تحمل وزن این سازه را دارد ، قطعات مسکن پیش ساخته به صورت پازل گونه به یکدیگر متصل شده و خانه از پیش طراحی شده را پدیدار می کنند .

گفتنیست که در روش دیگری که به استفاده از اسکلت فولادی سبک یا LSF معروف است ، به جای اینکه دیوارهای یک سازه به یکدیگر متصل شوند ، ساختار این بنا در قالب پروفیل ، ستون و تیرچه های فلزی در ابعاد ، متراژ و تعداد طبقات مختلف روی یکدیگر سوار شده و به شکل گیری کلی بدنه ساختمان می انجامند .

پس از این مرحله است که پوشش های ثانویه فاصله بین این اسکلت فولادین را پوشانده و با تزریق ملات های ساختمانی از جمله فوم یا بتن های سبک پوشانده می شود .

شهرک سازی با مسکن پیش ساخته

در مواردی پیش می آید که دولت ها برای جبران عقب افتادگی در پروژه های عمرانی خود به استفاده از ساختمان پیش ساخته روی می آورند . با توجه به اینکه سرعت اجرای مسکن پیش ساخته بسیار بالاست ، در رویدادهای غیرمنتظره و ناگهانی که به پناهگاه های زیادی نیاز است (مثل زلزله) ، استفاده از نمونه های پیش ساخته سبب می شود تا کار با کیفیت بیشتر و سرعت بالاتری پی گرفته شده و بدین ترتیب گذر زمان به افزایش خسارات یا تلفات جانی منجر نشود .

به عنوان مثالی ملموس که در پی شیوع بیماری های واگیردار امروز زیاد با آن سروکار داریم ، دیده ها حاکی از آن است که چینی ها توانسته اند در کمتر از 10 روز بیمارستان مجهزی برای بیماران کرونایی ووهان بسازند .

اگرچه این اقدام به خودی خود بسیار تحسین برانگیز است ، اما نکته ای که کمتر بدان توجه شده و می تواند به عنوان راه حلی مفید در ایران نیز عملی شود ، استفاده از تکنولوژی ساخت مسکن پیش ساخته در این سازه هاست . در همین رابطه دست اندکاران برپایی این سازه با نصب و اتصال اصولی قطعات فلزی به یکدیگر این ساختمان را بنا کرده و بدین ترتیب بیمارستان مهزی را به سرعت در اختیار بیماران قرار داده اند .

با گذر از این مطلب ، مسکن پیش ساخته با قابلیت تولید در تعداد زیاد و به وجود آوردن یک مجتمع کوچک ، نه به عنوان شهرکی مستقل ، بلکه به عنوان تفرجگاهی تحت مالکیت یک شخصیت حقیقی یا حقوقی می تواند در کسوت یک پلاژ لب دریا یا اقامتگاهی در دل کویر و جنگل ساخته شده و بدین ترتیب به عنوان متلی بکر در نقاطی که امکان ساخت سازه های سنتی با مصالح عادی وجود ندارد مطرح گردد.